Grazas por vir a esta homenaxe a José Couso, na praza que lle dedica a cidade na que naceu.
José naceu en Ferrol e foi, como tantos outros ferroláns a morrer noutra parte do mundo, nunha guerra na que non se lle perdía nada pero, a diferenza deles, non estaba alí para matar ou morrer en nome de causa, bandeira ou patria algunha.
El estaba alí como testemuña incómoda, para ser os nosos ollos naquela guerra afastada, para traernos as imaxes que nos permitisen tomar conciencia do que en realidade estaba pasando.
E había moito que ver: habería que ver as famosas armas de destrución masiva, das cales os expertos internacionais da Comisión de Control, Verificación e Inspección non atoparan ningún indicio pero que, en cambio, eran o principal argumento de Wáshington. Nunca as vimos, nin entón nin cando a invasión estivo consumada. Xa no plano do real, había que tomar o pulso da situación previa á guerra, vimos entón a fea cara do bloqueo e daquela brutal extorsión (ao mesmo tempo que suculento negocio) chamada “petróleo por alimentos”.
Habendo moito que ver, non había demasiado do que sorprenderse nin nada que en absoluto representase unha ameaza para a estabilidade mundial: un pobo famento, sen subministracións básicas a pesar de toda a riqueza do país no que lles tocou nacer; uns tan fartos do seu goberno como outros ferventes partidarios del, é dicir, uns e outros como tantos outros pobos en tantos outros países; vimos tamén un exército e unhas milicias que se aprestaban a defenderse dunha invasión, aquí uns sacos terreiros, alá unha metralladora, rifles de asalto e lanzagranadas por todas as partes, portados por pobres diaños que remedaban un comportamento que Holywood, Pérez Galdós e ata Pérez Reverte ensináronnos a apreciar como heroico; en resumo: vimos unha situación de miseria e violencia imposta polo mal facer dos seus gobernantes e pola cobiza de quen, saltándose a legalidade internacional, erixíronse en árbitros do seu destino.
Había moito que ver tamén cando empezou a guerra en si: había tanto que ver que Estados Unidos, a potencia agresora, decidiu racionalo e para iso creou a figura dos “xornalistas encaixados”, portadores de información refén das unidades militares ás que acompañaban. Non se trataba xa de testemuñas libres, senón da ampliadora e a caixa de resonancia do que sinalase o mando invasor.
Aínda que existe o fotoperiodismo desde a Guerra de Crimea, a guerra de Vietnam supuxo un fito, pola entrada no campo de batalla da televisión, en canto a que os honrados contribuíntes visen o que naquelas afastadas terras sufrían ou facían sufrir a outros os seus fillos. Todo isto intentou evitarse xa na primeira Guerra do Golfo, cando a CNN chegou ás nosas vidas mostrándonos os civilizados ataques ao feroz ditador como unha colorida mascletá na que non se distinguía ben se o chorro de luz subía e era, pois, lume antiaéreo dos que intentaban matar aos nosos mozos, ou baixaba, sendo unha lección de democracia en versión jarabe de mísil que reciben os malos. Os creadores de opinión podían perorar durante horas con aquel fondo de neón, sen que ningún morto enturbase a paz dos fogares. Máxico mundo de cores.
A manipulación da información en tempos de guerra, non é un fenómeno novo, recordemos a Hearst e Cuba, pero chegou a extremos realmente insólitos: en abril de 1999, durante a guerra de Kósovo, a OTAN bombardeou a televisión serbia e, en TVE, o presentador xustificou a actuación porque os seus compañeiros serbios mortos “facían propaganda de guerra”. Non creo que por facer propaganda fose el mesmo branco lexítimo, pero si que estaba sendo cómplice dun crime de guerra.
Máis ou menos nesta época, empezamos a oír menos a expresión “guerra” e cada vez máis “conflito” e o adxectivo “humanitario” pasou a ser o condimento máis utilizado: continxentes humanitarios ían fortemente armados e pertrechados a ocupar outros territorios. A poboación local ás veces non recibía de boa gana a súa presenza, a súa axuda, as súas virís necesidades ou a súa forma de entreter o aburrimento e bautizóuselles como “insurxentes”.
Para a clase traballadora, a guerra nunca gozou de popularidade, porque era un negocio no que o seu investimento eran os seus fillos: a prole; mentres que na clase media o servizo das armas podía ter, en tempos, certo prestixio e supor un progreso social, ata que as revelacións da guerra de Vietnam cambiaron un pouco as cousas. A participación en conflitos humanitarios, en cambio, chega a ter certo atractivo, sobre todo en tempos de crises e para as clases máis desfavorecidas, incluídos os inmigrantes, que van repartir auga onde mándenlles e a morrer baixo a bandeira de quen lles paga. Por outra banda, o carácter “humanitario” presenta dificultades á hora de oporse a unha intervención, sexa nunha votación parlamentaria, sexa nunha concentración cidadá, sexa ao optar pola obxección fiscal. Non debe, pois, estrañarnos, que os mísiles Tomahawk de Libia sexan armas humanitarias, por máis que maten por activa ou por pasiva, non tanto grazas á súa intelixente puntería, senón grazas aos 1.600 cancros que son capaces de provocar cada un. A estas alturas tampouco debe estranarnos que haxa sitios que merezan a nosa humanitaria atención e outros que non, aínda que xa estea ben visto falar de imperialismo, non cabe dúbida que tanto Estados Unidos como a Unión Europea non renuncian a gozar dos últimos bailes desta agonizante festa do capitalismo. A sabedoría popular viuno moi claro en 2003, cando a invasión ianqui substituíu en Iraq ao programa da ONU de “petróleo por alimentos” e forxouse aquel “non máis sangue por petróleo”, cada día con máis vixencia.
Chegamos a unha situación en que líderes mundiais felicítanse polo presunto asasinato dun presunto terrorista, acción que debe enchernos a todos de orgullo e satisfacción, tanto que é celebrada nas rúas de Estados Unidos como unha gran vitoria deportiva ou como o fin dunha guerra mundial, pero que temos que aceptar como a virxinidade da nai de Cristo, xa que non se nos ensinarán probas, para que non consideremos que EEUU é un país cruel. Que se difundise que se utilizaron as torturas sobre persoas que levan 8 anos detidas para lograr este dubidoso éxito non o fan menos legal, lexítimo ou apropiado, aos ollos dese amable país; pero a foto é outra cousa, non a vaian a sacar os yihadistas nas estampitas.
Pero bueno, volvamos a Iraq onde o 8 de abril de 2003, no hotel Palestina, varios equipos de xornalistas fan o seu traballo. Un dos tanques vira o seu canón cara a eles e dispara. O xornalista ucraíno da axencia Reuters Taras Protsyuk morre no acto. José Couso é gravemente ferido e morre no hospital.
No seu día, os americanos dixeron que só podían garantir a seguridade dos xornalistas encaixados, cousa que se demostrou falsa a véspera, cando morreu o xornalista Xullo Anguita Parrado. O seu pai dixo entón, na súa dor, a frase máis memorable daquel conflito, ou esta guerra, como o queiramos chamar: “malditas sexan as guerras e os canallas que as fan”: podemos engadir máis maldicións, maldita sexa a épica que fai fermoso o ir morrer fóra de tempo, maldita tamén a súa versión de baratillo, a propaganda de guerra, que xustifica o inxustificable, malditas as patrias que esixen ese tributo de sangue e malditas as bandeiras que o recollen, maldito sexa cada céntimo investido na guerra ou no negocio da reconstrución…
E logo de maldicir recordamos con dor a cada morto, a cada ferido, a cada torturado, a cada mallado nas protestas que sacudiron o mundo. E recordamos a José, que nos mostraba co seu cámara o que ocorría, e queremos crer que se o comandante daquel tanque soubese que detrás daquela cámara había millóns de persoas concienciadas da aberración que supón a guerra, aquela guerra, esta guerra, todos os conflitos, consideraría inútil disparar.
E se seguise pensando, probablemente abandonaría tanque e uniforme.
Etiquetas: antimilitarismo, couso, guerra
